Μη ποιείτε τη Μετεωρολογία οίκον εμπορίου

«Η εκδίωξη των εμπόρων από το ναό»

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, 1600-05.

Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι αποκαλούσαν τα θερμά κύματα του καλοκαιριού κυνικά καύματα. Η πρώτη από τις δύο αυτές λέξεις προσδιορίζει την εποχή, συνδεόμενη με την εώα επιτολή του Σείριου, δηλαδή την ανατολή του λαμπρότερου άστρου του αστερισμού του Μεγάλου Κυνός λίγο πριν από την ανατολή του Ηλίου. Αναφορικά με τη δεύτερη λέξη, οι αρχαίοι πίστευαν ότι τα καύματα οφείλονταν στην προσθήκη της ακτινοβολίας του Σείριου στην ακτινοβολία του Ήλιου. Με την πάροδο των αιώνων η λέξη κυνικά χάθηκε και τα καύματα έγιναν καύσωνες. Με δεδομένο ότι στην περιοχή μας η θερινή περίοδος είναι ξηρή, ο ρόλος της υγρασίας στην αίσθηση του καύσωνα τη συγκεκριμένη περίοδο ήταν και εξακολουθεί να είναι δευτερεύων.

Στη διεθνή βιβλιογραφία οι καύσωνες είναι γνωστοί ως θερμά κύματα, όρος που σε αντίθεση με τον όρο καύσωνες μπορεί να χρησιμοποιηθεί όλους τους μήνες του χρόνου. Αρκεί βέβαια σε κάθε περίπτωση να προσδιοριστούν και να εφαρμοστούν τα κατάλληλα θερμοκρασιακά κατώφλια που προφανώς πρέπει να σχετίζονται με τη συχνότητα εμφάνισης των θερμοκρασιών. Με τη διαδικασία αυτή ορίζονται και τα ακραία περιστατικά των θερμών κυμάτων (απόσταση από τις μέσες τιμές μεγαλύτερη από το διπλάσιο της τυπικής απόκλισης). Για παράδειγμα, ένα θερμό κύμα που κάποιο χειμωνιάτικο μήνα ανεβάζει τη θερμοκρασία στους 30 βαθμούς θεωρείται ακραίο.

Για τα κατώφλια που χρησιμοποιούνται στην ελληνική βιβλιογραφία για το χαρακτηρισμό μιας ημέρας ως ημέρας καύσωνα με βάση τη θερμοκρασία, έχω αναφερθεί σε παλιότερα άρθρα. Το θέμα με τα κριτήρια αυτά είναι να μην παρασυρόμαστε από τις τοπικότητες και έτσι να χάνουμε την έννοια του θερμού κύματος που παραπέμπει σε μεγάλης κλίμακας θερμή μεταφορά σχετικά μεγάλης διάρκειας. Τα κριτήρια για το αν μια ημέρα χαρακτηρίζεται ως ημέρα καύσωνα ή ένα επεισόδιο χαρακτηρίζεται ως επεισόδιο καύσωνα είναι αυθαίρετα, αλλά ακολουθούν μια συγκεκριμένη λογική. Προφανώς, η λογική αυτή έχει να κάνει με τη συχνότητα εμφάνισης των φαινομένων και γενικότερα με την κλιματολογία ενός τόπου.

Στη χώρα μας καύσωνες, με την έννοια του όρου που αναλύθηκε παραπάνω, συμβαίνουν χονδρικά από τα μέσα Μαΐου ως τα μέσα Σεπτεμβρίου.  Προφανώς, η σημειακή εφαρμογή των κριτηρίων του καύσωνα όλη την περίοδο και κυρίως στα δύο άκρα της παρουσιάζει προβλήματα. Άλλωστε, ακόμα και στα μέσα καλοκαιριού αν εφαρμοστούν, για παράδειγμα, το κριτήριο της ελάχιστης θερμοκρασίας των 25 βαθμών για την Κόνιτσα και το κριτήριο της μέγιστης θερμοκρασίας των 38 βαθμών για τη Νάξο, θα βρείτε ελάχιστους καύσωνες. 

Ερχόμενος στα γεγονότα των τελευταίων ημερών, θέλω να τονίσω ότι αυτό που επηρεάζει τις τελευταίες μέρες την πατρίδα μας είναι ένα ασυνήθιστα έντονο για την εποχή θερμό κύμα που αποτελεί καύσωνα, σχεδόν εφάμιλλο των καλοκαιρινών καυσώνων. Κλείνοντας, κάνω έκκληση προς τους μετεωρολόγους όλων των κατηγοριών που μιλούν και γράφουν στα ΜΜΕ: (α) με βάση τις προγνώσεις που έχουν κάνει, (β)  θέλοντας να εξορκίσουν την κλιματική αλλαγή και (γ) επιδιώκοντας να βρίσκονται συνεχώς στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας να σταματήσουν να «ποιούν τη Μετεωρολογία οίκον εμπορίου».