Μέρες του ’36 στη Θεσσαλονίκη

Το 1936  ήταν σημαδιακή χρονιά για τη Θεσσαλονίκη. Από πολιτικής σκοπιάς, το έτος εκείνο έμεινε στην ιστορία της πόλης από τις αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ απεργών εργατών και αστυνομίας τον Μάιο που στοίχισαν τη ζωή 12 ατόμων και τον τραυματισμό περίπου 300. Τα γεγονότα που οδήγησαν στις συγκρούσεις του Μαΐου ξεκίνησαν το Φεβρουάριο, το μήνα που μια άλλη, εξ ουρανού αυτή τη φορά, συμφορά χτύπησε την πόλη. Ας το δούμε αυτό πιο αναλυτικά.

Η 10^η Φεβρουαρίου του 1936 ήταν μια σχετικά ήρεμη μέρα χωρίς πολύ κρύο, αλλά το πρωί της επομένης, 11^ης του μήνα, όλα άλλαξαν. Μια μετεωρολογική βόμβα, για την ακρίβεια χιονοβόμβα, χτύπησε με βίαιο τρόπο την πόλη. Σε μικρό χρονικό διάστημα στρώθηκε χιόνι μεγάλου ύψους με τη συνοδεία πολύ θυελλωδών Β-ΒΔ ανέμων που σάρωναν τα πάντα στο πέρασμά τους.

Σύμφωνα με τον Ριζοσπάστη της 12^ης Φεβρουαρίου 1936, το ύψος του χιονιού στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας κυμάνθηκε από πενήντα εκατοστά ως ένα μέτρο και όπως λέει η εφημερίδα: «Στην πόλη έπαψε κάθε κίνηση. Τα καταστήματα έκλεισαν και οι συγκοινωνίες διακόπηκαν (…) Οι μαθητές και οι μαθήτριες διανυκτέρευσαν στα αστυνομικά τμήματα γιατί δεν μπορούσαν να πάνε στα σπίτια τους. Οι εργάτριες και οι εργάτες παρέμειναν στα εργοστάσια».

Στο φύλλο της 13^ης Φεβρουαρίου ο Ριζοσπάστης αναφέρει συγκλονιστικές λεπτομέρειες από τη σφοδρή χιονοθύελλα και τις επιπτώσεις της. Στην Καλαμαριά 72 πρόχειρες κατασκευές (παράγκες), στις οποίες έμεναν πρόσφυγες, γέμισαν χιόνι, γιατί η χιονοθύελλα άρπαξε τις στέγες και μαζί με αυτές κουβέρτες, ρούχα, κ.λπ. Το ίδιο συνέβη και σε άλλους συνοικισμούς. Όπως χαρακτηριστικά γράφει η εφημερίδα: «Στο Τεκέ-Μαχαλά το χιόνι μπήκε σε όλα τα σπίτια. Στο Λεμπέτ σχεδόν όλες οι στέγες των φτωχόσπιτων αναρπάστηκαν και το χιόνι στα δωμάτια έφθασε σε ύψος ενός μέτρου. Στις Συκιές αναρπάστηκαν 50 στέγες και κατακρημνίστηκε ένα σπίτι (…) Στην Αρετσού η θύελλα παρέσυρε τρία ιστιοφόρα. Στην Επανωμή εξώκειλε το ατμόπλοιο Παναγής, του οποίου ο πλοίαρχος και ένας ναύτης πέθαναν από ψύξη κι ένας άλλος ναύτης που έπεσε στη θάλασσα για να σωθεί εξαφανίστηκε». Δραματική ήταν η εικόνα και στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης, όπου θάφτηκαν στο χιόνι πάρα πολλά κοπάδια με τους βοσκούς. Ο απολογισμός της εφημερίδας για τα θύματα είναι τραγικός: «Δεκαπέντε άτομα πέθαναν στην πόλη, δέκα στη γύρω ύπαιθρο και είκοσι άτομα πνίγηκαν στη θάλασσα. Πολλοί έχουν εξαφανιστεί και δεν είναι γνωστό αν ζουν ή αν πέθαναν. Οι τραυματίες είναι ανυπολόγιστοι».  

Η κακοκαιρία της 11^ης Φεβρουαρίου 1936 επηρέασε σημαντικά σχεδόν όλη τη χώρα, αλλά για τη Θεσσαλονίκη ήταν η ισχυρότερη και χωρίς αμφιβολία η καταστροφικότερη χιονοθύελλα που έχει πλήξει την πόλη, τουλάχιστον τα τελευταία 100 χρόνια. Το μεγαλύτερο πλήγμα είχαν υποστεί οι φτωχές συνοικίες της με τις παράγκες που στέγαζαν πρόσφυγες.

Καλό Σαββατοκύριακο, φίλοι μου

Σημείωση

Ετεροχρονισμένα προσθέτω τις παρακάτω διευκρινίσεις:

(α) Νομίζω ότι με τον όρο Τεκέ Μαχαλά ο δημοσιογράφος εννοούσε τον Τενεκέ Μαχαλά, κατά λέξη τον Τσίγκινο Οικισμό (Συνοικία) και αναφερόταν στη σημερινή Ξηροκρήνη, στην οποία είχαν στηθεί αρχικά ισραηλιτικά παραπήγματα για τους πυροπαθείς από την πυρκαγιά του 1917 και αργότερα παραπήγματα για την εγκατάσταση των προσφύγων. Η λέξη τεκές σημαίνει ησυχαστήριο δερβίσηδων, κάτι που μάλλον δεν υπήρχε στη συγκεκριμένη περιοχή.

(β) Το Λεμπέτ ήταν η σημερινή Σταυρούπολη που είχε πάρει το όνομά της από το τζαμί του Λεμπέτ που είχε χτιστεί στις αρχές του 20^ου αιώνα στο πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά. Παλαιότερα, η ευρύτερη περιοχή αποτελούσε τσιφλίκι ενός Αγά, του Λεμπέτ Αγά. Δεν είναι τυχαίο ότι η Νέα Ευκαρπία ονομαζόταν Άνω Λεμπέτ.