Από τις αιματόεσσες ψιάδες στις ματωμένες ψιχάλες

Το φαινόμενο της λασποβροχής στην περιοχή μας είναι γνωστό εδώ και χιλιάδες χρόνια. Στην Ιλιάδα ο Όμηρος γράφει για ματωμένες σταγόνες (αιματόεσσες ψιάδες) που έριξε ο Δίας για να τιμήσει το γιο του Σαρπηδόνα που είχε σκοτωθεί από τον Πάτροκλο («Ως έφατ’, ουδ’ απίθησε πατήρ ανδρών τε θεών τε Αιματοέσσας δε ψιάδας κατέχευεν έραζε Παίδα φίλον τιμών», Ραψωδία Π, στίχοι 458-460)  

Τη Βυζαντινή Περίοδο οι ασυνήθιστες μορφές υετού θεωρούνταν κακοί οιωνοί που δήλωναν θεία οργή. Ο Θεσσαλονίκης Ευστάθιος πίστευε ότι η πτώση χαλαζιού κοκκινωπού χρώματος στην περιοχή του Αξιού προανήγγειλε την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Νορμανδούς (Φαίδων Κουκουλές: Βυζαντινών βίος και πολιτισμός), ενώ ο Νικήτας Χωνιάτης, περιγράφοντας την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τους Φράγκους, αναφέρει ότι τη συμφορά αυτή δεν προμήνυσαν «ψεκάδες ουρανόθεν αιματόεσσαι» (Χρονική Διήγησις, 775,6). 

Επισημάνσεις-Συμπεράσματα:

(α) Ψιάδες, ψεκάδες, ψιχάλες: η πορεία μιας λέξης στο διάβα των χιλιετιών.

(β) Αιματόεσσα, ανεμόεσσα, δακρυόεσσα, αστερόεσσα: όμορφες λέξεις της ελληνικής γλώσσας που πια ακούγονται και γράφονται όλο και λιγότερο.

(γ) Λασποβροχή: συνιστώσα του καιρού και του κλίματός μας από τότε που η Σαχάρα έπαψε να είναι πράσινη.

(δ) Για το τι μέλλει γενέσθαι με τη συχνότητα μεταφοράς σκόνης από τη Σαχάρα προς την περιοχή μας τις δεκαετίες που έρχονται, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν αυξητικές τάσεις, αλλά υπάρχουν και ορισμένες άλλες που δείχνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Γενικότερα, η  σχέση μεταξύ ενός θερμότερου πλανήτη και της σκόνης που ταξιδεύει στον κόσμο παραμένει μυστήριο που δεν έχει ακόμη λυθεί. Αυτό γιατί δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς θα αλλάξουν τα πρότυπα της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας από την οποία εξαρτάται ο μηχανισμός της μεταφοράς της αφρικανικής σκόνης προς την περιοχή μας (βλέπε αρχικό σχήμα). Αν, για παράδειγμα, επεκταθεί προς τα μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη η ζώνη των υποτροπικών υψηλών πιέσεων, είναι πιθανό να εξασθενήσει το πεδίο των ανέμων με ανάλογες επιπτώσεις στο μηχανισμό που προαναφέρθηκε.

Αν όμως τα μελλούμενα αναφορικά με τη διαδικασία μεταφοράς της σαχαριανής σκόνης προς τα μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη παραμένουν εν πολλοίς άγνωστα, δεν ισχύει το ίδιο για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη Β. Αφρική τις δεκαετίες που πέρασαν. Μελέτη ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ έδειξε ότι από τη δεκαετία του 1920 η έρημος Σαχάρα έχει επεκταθεί κατά 10%. Το χειμώνα η έρημος κερδίζει έδαφος προς τα βόρεια, ενώ τα καλοκαίρια προς τα νότια (Natalie Thomas, Sumant Nigam. Twentieth-Century Climate Change over Africa: Seasonal Hydroclimate Trends and Sahara Desert Expansion. Journal of Climate, 2018; 31 (9): 3349).