Όταν ο βοριάς συντάχθηκε με τους σταυροφόρους, Μέρος 1ο

Η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204

Πηγή:http://vizantinonistorika.blogspot.gr/2013/04/1204-h.html

Οι συγκλονιστικές περιγραφές του Νικήτα Χωνιάτη και των νεότερων ιστορικών για την άλωση της Πόλης από τους Φράγκους το 1204 και τα όσα επακολούθησαν με έχουν σημαδέψει από τα μαθητικά μου χρόνια. Φοιτητής πια, κατάφερα να σχηματίσω σαφέστερη εικόνα για τα τραγικά εκείνα γεγονότα, διαβάζοντας ιστορικούς της Δύσης και το εκπληκτικό βιβλίο Σταυροφορίες του Νίκου Τσιφόρου, το οποίο ο συγγραφέας χαρακτηρίζει ως «βιβλίον ιστορικώτατον άμα και αστειότατον, πραγματευόμενον περί του πώς υπήγασιν οι άνθρωποι του Χριστού να ληστεύσωσι και φονεύσωσι τους ανθρώπους του αντιχρίστου».

Αργότερα, όταν εργαζόμουν στην ΕΜΥ, θυμόμουνα τις Σταυροφορίες κάθε φορά που έκανα Προγνώσεις Ναυτιλίας για τη θαλάσσια περιοχή νοτιοανατολικά της Κύπρου που ονομάζεται Crusade. Το όνομα που δόθηκε στη συγκεκριμένη περιοχή έχει σχέση με τις Σταυροφορίες, αλλά αυτό που δεν χωράει ο ανθρώπινος νους είναι πώς έγινε Θάλασσα των Σταυροφόρων η Προποντίδα (Θάλασσα του Μαρμαρά) και πως σφάχτηκαν ως άνθρωποι του αντίχριστου οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης. Αν αναρωτιέστε γιατί ανεβάζω στο blog το παρόν άρθρο, είναι γιατί: (α) η πρώτη αποτυχημένη έφοδος των σταυροφόρων για την άλωση της Κωνσταντινούπολης έγινε σαν σήμερα στις 9 Απριλίου του 1204 και (β) στη δεύτερη επιτυχημένη τους προσπάθεια, που έγινε τρεις μέρες αργότερα, έπαιξε ρόλο ο καιρός.

Στην πολύπλοκη ιστορία της Δ' Σταυροφορίας (1201-1204), που κατέληξε στην κατάκτηση όχι των Αγίων Τόπων αλλά της Κωνσταντινούπολης, κεντρικά πρόσωπα υπήρξαν ο πνευματικός καθοδηγητής της Σταυροφορίας Πάπας Ιννοκέντιος Γ', ο ευφυής όσο και αδίστακτος δόγης της Βενετίας Ερρίκος Δάνδαλος και τα μέλη της αυτοκρατορικής δυναστείας των Αγγέλων, της χειρότερης που πέρασε ποτέ από τον θρόνο του Βυζαντίου. Πέρα από τα πρόσωπα, σημαντικό ρόλο στην τροπή που τελικά πήραν τα πράγματα έπαιξαν η απληστία των Βενετών και η οικονομική δυσπραγία των Σταυροφόρων. Από ιστορικής πλευράς, θέμα συζήτησης υπήρξε η παρέκκλιση των Σταυροφόρων προς την Κωνσταντινούπολη και τα αίτια που οδήγησαν σε αυτή. Ο ιστορικός Γοδεφρείδος Βιλεαρδουίνος, που είχε συμμετάσχει στην Δ' Σταυροφορία, στο έργο του Η Κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης (De la Conquête de Constantinople) αναφέρει ότι η εκτροπή της Σταυροφορίας προς την Κωνσταντινούπολη ήταν αποτέλεσμα τυχαίων συμπτώσεων, αλλά άλλες πηγές υποστηρίζουν ότι η πορεία κατά της Κωνσταντινούπολης είχε μυστικά αποφασιστεί εξαρχής από τον Πάπα και τον Γερμανό βασιλιά Φίλιππο της Σουαβίας, γαμπρό του Βυζαντινού αυτοκράτορα Iσαακίου του B΄, ο οποίος είχε εκθρονιστεί από τον αδελφό του Αλέξιο Γ'.

Είτε από τραγική σύμπτωση είτε από προμελέτη στα τέλη Ιουνίου του 1203 εμφανίστηκε μπροστά από την Κωνσταντινούπολη ο στόλος των Σταυροφόρων, αρχηγός των οποίων είχε οριστεί ο μαρκήσιος του Μομφεράτου Βονιφάτιος. Μαζί με τους Σταυροφόρους ήταν και ο γιος του αυτοκράτορα Ισαάκιου Β', ο Αλέξιος Δ', οποίος είχε έλθει σε συμφωνία με τους Σταυροφόρους με αντάλλαγμα τη βοήθειά τους για την αποκατάσταση στο θρόνο του πατέρα του. Η συμφωνία προέβλεπε την καταβολή από τον Αλέξιο Δ' διακοσίων χιλιάδων αργυρών μάρκων,  τη συνδρομή του με εκστρατευτικό σώμα δέκα χιλιάδων ανδρών στις επιχειρήσεις των Σταυροφόρων στην Ανατολή και τη στήριξή του για την ένωση των Εκκλησιών.

Οι επιχειρήσεις για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους άρχισαν στις 6 Ιουλίου 1203 με λεηλασίες στα προάστια της Πόλης και τις ακτές της Προποντίδας. Πολλοί ιστορικοί έχουν την άποψη ότι οι προσπάθειες των Δυτικών θα μπορούσαν να αποτύχουν, καθώς οι δυνάμεις τους δεν ήταν μεγάλες και η Κωνσταντινούπολη ήταν η καλύτερα οχυρωμένη πόλη της Ευρώπης. Όμως, ο σφετεριστής του θρόνου Αλέξιος Γ΄, παίρνοντας μαζί του όσους θησαυρούς του ήταν δυνατό να αποκομίσει, διέφυγε μαζί με λίγους δικούς του ανθρώπους και άφησε την Πόλη στο έλεος των Φράγκων. Τελικά, οι Σταυροφόροι αποβιβάστηκαν στην ευρωπαϊκή ακτή και κατέλαβαν τον Γαλατά. Στη συνέχεια έσπασαν την αλυσίδα που έκλεινε τον Κεράτιο κόλπο  και εισχώρησαν σε αυτόν, πυρπολώντας τα Βυζαντινά πλοία που βρίσκονταν εκεί. Ταυτόχρονα, οι ιππότες επιτέθηκαν κατά της πόλης, που παρά την απεγνωσμένη αντίσταση, ιδιαίτερα των μισθοφόρων Βαράγγων, καταλήφθηκε στις 17 Ιουλίου. Τα γεγονότα που ακολούθησαν ήτα ραγδαία: ο λαός της Κωνσταντινούπολης έβγαλε από τη φυλακή τον τυφλό Iσαάκιο B΄, τον οδήγησε στο ανάκτορο των Βλαχερνών και τον αποκατέστησε στον θρόνο μαζί με τον γιο του Αλέξιο Δ΄.