Οι άνεμοι που έσωσαν την Κέρκυρα!


Στο πολεμικό συμβούλιο που συγκλήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 1940 στο Παλάτσο Βενέτσια της Ρώμης υπό την προεδρία του Μουσολίνι αποφασίστηκε η χερσαία επίθεση εναντίον της Ελλάδας να γίνει στις 26 Οκτωβρίου. Ταυτόχρονα, το ιταλικό ναυτικό θα επιχειρούσε απόβαση για την κατάληψη αρχικά της Κέρκυρας και στη συνέχεια της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου. Η επιχείρηση κατάληψης της Κέρκυρας ανατέθηκε στη Μεραρχία «Μπάρι». Τελικά, με την επιμονή του Γενικού Επιτελείου του ιταλικού στρατού η ημερομηνία της επίθεσης εναντίον της Ελλάδας μετατέθηκε από τις 26 στις 28 Οκτωβρίου 1940. 


Το πρωί της 27ης Οκτωβρίου στα λιμάνια του Μπάρι και του Τάραντα η Μεραρχία «Μπάρι» επιβιβάστηκε στα οπλιταγωγά για την επιχείρηση απόβασης και κατάληψης της Κέρκυρας, αλλά τα πλοία δεν απέπλευσαν λόγω θαλασσοταραχής.1 Ευρισκόμενη μπροστά σε ανυπέρβλητο εμπόδιο, η ηγεσία των Ιταλών αναγκάστηκε να αναβάλλει την επιχείρηση για ένα τριήμερο. Τη νύχτα της 31ης Οκτωβρίου οι μονάδες της «Μπάρι»  κινήθηκαν για υλοποίηση της νέας διαταγής, αλλά το πρωί της 1ης Νοεμβρίου ο Μουσολίνι, λόγω της κακής εξέλιξης των ιταλικών επιχειρήσεων στο αλβανικό μέτωπο, ματαίωσε οριστικά την απόβαση στην Κέρκυρα και έδωσε διαταγή στις δυνάμεις της Μεραρχίας να κατευθυνθούν προς την Αυλώνα.

Οι μετεωρολογικές συνθήκες
Νωρίς το πρωί της 26ης  Οκτωβρίου 1940 στη Β. Αδριατική υπήρχε βαθιά μετωπική ύφεση, που προερχόταν από τη Δ. Μεσόγειο (βλέπε χάρτη). Το σύστημα αυτό, με ατμοσφαιρική πίεση στο κέντρο του χαμηλότερη των 990 hPa, επηρέαζε τη Ν. Αδριατική και το Β. Ιόνιο με Ν-ΝΔ ανέμους εντάσεως 9 και κατά τόπους 10 μποφόρ. Την επομένη, 27η Οκτωβρίου, η μετωπική ύφεση κινήθηκε προς τα ΒΑ Βαλκάνια και στις περιοχές της Αδριατικής και του Ιονίου επικράτησαν ισχυροί ΒΔ άνεμοι, οι οποίοι, χωρίς να έχουν την ένταση της προηγούμενης μέρας, εξακολουθούσαν να αποτελούν σοβαρό εμπόδιο για την επιχείρηση της απόβασης στην Κέρκυρα. Με την πάροδο της ημέρας οι ΒΔ άνεμοι εξασθένησαν και στη συνέχεια στράφηκαν και πάλι σε ΝΔ, καθώς ένα νέο βαρομετρικό χαμηλό κινήθηκε γρήγορα από τη Δ. Μεσόγειο προς τη Β. Αδριατική.
 
Ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Κωνσταντίνος Κολιόπουλος, αναφερόμενος στην αναβολή της ιταλικής επιχείρησης, έθεσε σε δεύτερη μοίρα τον καιρό, υποστηρίζοντας ότι «η χαριστική βολή στην επιχείρηση απόβασης στην Κέρκυρα δόθηκε από την παθολογική αντιπάθεια της ηγεσίας του ιταλικού Πολεμικού Ναυτικού προς την ανάληψη ρίσκου και την έλλειψη σχεδιασμού και εμπειρίας των Ιταλών σε αποβατικές επιχειρήσεις». Αναφορικά με τις δυσκολίες του εγχειρήματος, ο Κολιόπουλος θεωρεί ότι «τυχόν ιταλική αποβατική ενέργεια εναντίον της Κέρκυρας θα είχε καταλήξει σε πανωλεθρία, με το βρετανικό και το ελληνικό πολεμικό ναυτικό να καταναυμαχούν τα ιταλικά πολεμικά και αποβατικά σκάφη, ενώ ακόμη κι αν οι Ιταλοί κατά το διάστημα 28 Οκτωβρίου - 11 Νοεμβρίου είχαν κατορθώσει να καταλάβουν την Κέρκυρα, θα ήταν θέμα χρόνου η ανακατάληψή της με συνδυασμένη επιχείρηση βρετανικών και ελληνικών πλοίων».2 Άλλοι όμως ιστορικοί και ερευνητές έχουν την άποψη ότι η επιχείρηση κατάληψης της Κέρκυρας από τους Ιταλούς θα είχε επιτυχή γι αυτούς κατάληξη και αποδίδουν τη σωτηρία του νησιού στην κακοκαιρία.3 Σε κάθε περίπτωση, η μη κατάληψη της Κέρκυρας από τους Ιταλούς έκανε πιο συντηρητική την προέλαση των δυνάμεών τους (Μεραρχία «Σιέννα» και Μεραρχία Ιππικού) προς την Πρέβεζα – Άρτα. Οι εισβολείς ένοιωθαν ότι κινδύνευε το αριστερό τους πλευρό, όσο δεν έπεφτε το Καλπάκι.

Πηγές

1 Γρηγορίου Μεζεβίρη Αντιναυάρχου Π.Ν. ε. α., Τα πορίσματα του Ναυτικού Πολέμου της Μεσογείου 1939-45. Έκδοση Πολεμικού Ναυτικού, Αθήναι 1961.
2 Κωνσταντίνου Κολιόπουλου, Η Στρατηγική Συνεισφορά του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, 1821-1944.  Ναυτική Επιθεώρηση, Μάρτιος-Μάιος 2012, τ. 580, σ. 55-68.
3 Ανδρέα Γραμμένου, Η σημασία της Κέρκυρας στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο 1940-41. Εφημερίδα Η Κέρκυρα Σήμερα, 23 Μαΐου 2009. 

14 σχόλια:

  1. Τι ωραία ιστορική αναδρομή! Πόσο μας λείπετε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. «Αν η μισή μου καρδιά βρίσκεται, γιατρέ, εδώ πέρα
      η άλλη μισή στην ΕΜΥ βρίσκεται…»

      Διαγραφή
  2. Άγνωστη - τουλάχιστον σε μένα - αυτή η ιστορία της Κέρκυρας. Για "την παθολογική αντιπάθεια της ηγεσίας του ιταλικού ναυτικού προς την ανάληψη ρίσκου", που γράφει ο καθηγητής, από ό,τι έχω καταλάβει από διάφορα που έχω διαβάσει, πρέπει να ήταν γενικότερα απρόθυμοι οι Ιταλοί για αυτόν τον πόλεμο. Το 1943 άλλαξαν και στρατόπεδο στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, προκαλώντας και την οργή των Γερμανών, που εξάντλησαν την αγριότητά τους και εναντίον των πρώην συμμάχων τους.

    Ενδεικτικό ήταν το ναυάγιο στο Σαρωνικό κατά το οποίο έχασαν τη ζωή τους χιλιάδες Ιταλοί αιχμάλωτοι, τους οποίους είχαν δέσει στα αμπάρια οι Γερμανοί. Έχει γράψει και για αυτό το περιστατικό στο παρελθόν ο κύριος Ζιακόπουλος, ενώ μου το είχε περιγράψει πριν μερικά χρόνια και ένας ηλικιωμένος κύριος στο ΚΤΕΛ. Όταν έγινε το ναυάγιο επικρατούσαν ισχυροί νοτιοανατολικοί άνεμοι. Η νύχτα που είχε σοροκάδα, θυμάμαι χαρακτηριστικά τη φράση που μου είχε πει τότε.
    Β. ΣΠ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Επιστροφή στα πάτρια εδάφη, Μυτιληνη.Συγχαρητηρια κ ζιακοπουλε,για το ωραίο άρθρο! Ζήτω το έθνος μας, ζήτω η Ελλάδα μας!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Παραμονή της επετείου της 28ης Οκτωβρίου,που παρεμπιπτόντως γιορτάστηκε για πρώτη φορά εν μέσω κατοχής το 1941 και μετά το 1942 και υπό τον φόβο μίας άγριας καταστολής, ενώ επισήμως γιορτάστηκε για πρώτη φορά στις 28 Οκτωβρίου 1944, λίγες μέρες μετά την απελευθέρωση της Αθήνας (12/10), ήρθε η τιμητική διάκριση για έναν τεράστιο Έλληνα αθλητή.

    Συγκεκριμένα, στο Hall of Fame μαραθώνιας κολύμβησης θα μπει τον προσεχή Μάιο ο μεγάλος Σπύρος Γιαννιώτης, που γίνεται και ο πρώτος Έλληνας κολυμβητής που λαμβάνει τέτοια διάκριση. Αργυρός ολυμπιονίκης και παγκόσμιος πρωταθλητής ο Γιαννιώτης αποτελεί πάνω από όλα έμπνευση. Και για μένα που διαβάζοντας το καλοκαίρι του 2007 μία συνέντευξή του για έναν αγώνα του στην Αυστραλία που έπεσε σε κοπάδι από μέδουσες, αλλά παρά τα αμέτρητα τσιμπήματα δεν εγκατέλειψε, αποφάσισα τότε να συνεχίζω τα μπάνια και μετά το καλοκαίρι. Και μετά το φθινόπωρο. Αλλά και τον χειμώνα και την άνοιξη, φτάνοντας έτσι σιγά, σιγά μέχρι το επόμενο καλοκαίρι κάθε φορά.

    Πρωταθλητής στην κολύμβηση ανοιχτής θαλάσσης (open water swimming) είναι και ο γιος του μετεωρολόγου Τάσου Αρνιακού, ο Γιώργος.
    Β. ΣΠ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Και ο οποίος Σπύρος Γιαννιώτης παρεμπιπτόντως είναι κ Κερκυραιος νομίζω (ωραία η αναφορά του ονόματος του στα σχόλιά του συγκεκριμένου άρθρου). Την ιστορία αυτή με τη μη απόβαση του ιταλικού ναυτικού στην Κέρκυρα το 1940 δεν την ήξερα. Το τραγελαφικο είναι πως ο Μουσολίνι νωριτερα το 1923 είχε βομβαρδίσει την Κέρκυρα με αφορμή ένα επεισόδιο στην ελληνοαλβανικη μεθόριο με θύμα έναν Ιταλό στρατιώτη
      Θάνος Κ

      Διαγραφή
    2. Για την ακρίβεια Ιταλός στρατηγός ήταν το θύμα το 1923 κ το επεισόδιο είχε λάβει χώρα στην Κακαβιά.
      Να αναφέρω κ εγώ από καρδιάς
      (έστω κ λίγο καθυστερημένα) πολλές ευχές για χρόνια πολλα κ καλα στον κύριο Ζιακοπουλο, αλλά κ σε όλους τους Δημητρηδες κ Δήμητρας του blog
      Θάνος Κ

      Διαγραφή
    3. Ακριβώς. Κερκυραίος είναι ο Σπύρος Γιαννιώτης. Έχει ζήσει και στο Λίβερπουλ αν δεν κάνω λάθος.
      Β.ΣΠ.

      Διαγραφή
  5. Χρόνια πολλά
    Ζήτω το Έθνος
    Κώστας Αθήνα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Δημήτρη, εξαιρετικό άρθρο πολύ χρήσιμο στην καταγραφή των ιστορικών γεγονότων της εποχής.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Καλά κάνεις και μας το θυμίζεις Δημήτρη . Πράγματι η απόβαση θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί στις 28 Οκτωβρίου αλλά λόγω αντίξοων καιρικών συνθηκών αναβλήθηκε πρώτα για τις 30 και στη συνέχεια για τις 31 Οκτωβρίου. Εν τω μεταξύ τα καταδρομικά Bari και Taranto είχαν μετακινηθεί στο Μπρίντιζι, όπου είχε συγκεντρωθεί η μεραρχία «Μπάρι» και όπου είχε φτάσει η μοίρα MAS και μέρος των τορπιλοβόλων.Η επιχείρηση ωστόσο ματαιώθηκε ξανά για τις 2 Νοεμβρίου που έφτιαξε κάπως ο καιρός αλλά τελικά ακυρώθηκε μετά την απογοητευτική πορεία των επιχειρήσεων στο μέτωπο της Ηπείρου. Η οριστική ματαίωση θα ανακοινωθεί με ιδιόχειρο μήνυμα του Μουσολίνι στον εμβρόντητο Visconti-Prasca: «Αγαπητέ Visconti […] είμαι ικανοποιημένος από την πορεία των επιχειρήσεων σε αυτή την πρώτη φάση […] Προς ενίσχυση της διάταξής σας, η μεραρχία «Μπάρι» που έπρεπε να καταλάβει την Κέρκυρα, θα αποβιβαστεί αύριο στον Αυλώνα». Στον Αυλώνα η μεραρχία «Μπάρι» θα διανεμηθεί και τα συντάγματά της θα καλύψουν κενά σε άλλες μεραρχίες. Απροετοίμαστα και χωρίς εφόδια και ρουχισμό για ορεινό πόλεμο θα υποστούν μεγάλες απώλειες και θα αναγκαστούν να αποσυρθούν δύο φορές στα μετόπισθεν για ανασύνταξη. Με το τέλος των επιχειρήσεων η Μπάρι θα επιστρέψει στην Ιταλία. (Στην Αλβανία η «Μπάρι» θα πάρει το παρατσούκλι «μεραρχία φύγει-φύγει» αλλά 5 μήνες αργότερα θα εξιλεωθεί υπομένοντας βαρύτατες απώλειες στο ύψωμα 731).
    Αν γινόταν πάντως η επιχείρηση ESIGENZA 4B (έστι λεγόταν) θα ήταν άγνωστη η τύχης της γιατί οι Ιταλοί δεν είχαν καμμία αποβατική πείρα σε εμπόλεμη κατάσταση και μέχρι τη κήρυξη του πολέμου δεν είχαν ειδικά σώματα. Η τελευταία εμπειρία τους ήταν η απόβαση στην Αλβανία το ΄39 αλλά και εκεί δεν είχαν συναντήσει αντίσταση. Εκείνη την εποχή η Κέρκυρα επανδρώνονταν από το 10° Σ.Π. το οποίο είχε ήδη τεθεί σε επιφυλακή λόγω των γεγονότων και προετοιμάζονταν ήδη από το 1939. Στη πόλη δεν υπήρχε στρατός και είναι πιθανόν Ιταλοί να καταλάμβαναν το λιμάνι χωρίς να συναντήσουν αντίσταση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. NW Pindos
    Πολύ ωραίο άρθρο. Και μια παρατήρηση ΄΄...άλλοι όμως ιστορικοί και ερευνητές...αποδίδουν τη σωτηρία του νησιού στην κακοκαιρία΄΄. Πάλι καλά δηλαδή που δεν είχαμε τις σημερινές κλιματολογικές συνθήκες. Αλλά και πάλι θα σωζόταν το νησί, γιατί με τέτοιες συνθήκες σαν τις σημερινές απόβαση θα γινόταν μεν, πλην όμως για μπάνιο πρώτα και για καφέ μετά στην φημσμένη πλατεία Λιστόν.
    Πέρα από το χιούμορ, σε πάρα πολλές περιπτώσεις στην ιστορία ο καιρός και οι κλιματολογικές συνθήκες υπήρξαν και εξακολουθούν να είναι καθοριστικός παράγοντας στην έκβαση μιας μάχης.
    Χρόνια πολλά σε όλους για την Εθνική Επέτειο!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Το λες για αστείο αλλα εχει και μια δόση αλήθειας οτι οι ιταλοί ηταν " καφενείο" στον πόλεμο του'40 και μόνο για πόλεμο δεν ηταν έτοιμοι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή