Ο Μ. Αλέξανδρος και οι μουσώνες

Τον Αύγουστο του 326 π. Χ. ο Μ. Αλέξανδρος σταμάτησε μπροστά στον ποταμό Ύφαση, τον τέταρτο κατά σειρά μεγάλο παραπόταμο του Ινδού. Επιθυμία του ήταν να συνεχίσει την πορεία του  προς τον Γάγγη (Κόλπος της Βεγγάλης), αλλά εκεί για πρώτη φορά αντιμετώπισε την άρνηση των Μακεδόνων να τον ακολουθήσουν. Η φυσική νοσταλγία για την πατρίδα από τη οποία έλλειπαν οκτώ χρόνια, το ψυχολογικό αποτέλεσμα μιας χωρίς τέλος πορείας και τα δεινά που προκαλούσε το κλίμα ήταν τα βασικά αίτια της στάσεως των στρατιωτών.

Ο Αρριανός, αναφερόμενος στις συνθήκες που συνάντησαν στο τελευταίο προς ανατολάς τμήμα της πορείας τους ο Αλέξανδρος και οι άνδρες του, επισημαίνει ότι αυτή έγινε μέσα από πλημμυρισμένες εκτάσεις και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης μάς δίνει την εξειδικευμένη μετεωρολογική πληροφορία ότι εκείνο το καλοκαίρι (καλοκαίρι του 326 π. Χ.), οι μουσώνες είχαν μεγάλη διάρκεια και ένταση: «Κατά τύχην δε και χειμώνες άγριοι (κακοκαιρίες) κατερράγησαν εφ’ ημέρας εβδομήκοντα και βρονταί συνεχείς και κεραυνοί κατέσκηπτον».

Για να σχηματίσουμε καλύτερη εικόνα για το κλίμα της περιοχής του Παντζάμπ που διέσχισαν οι Μακεδόνες, δεν έχουμε παρά να δούμε τα σύγχρονα κλιματολογικά στοιχεία. Στη Λαχόρη, που βρίσκεται στο  Παντζάμπ του Πακιστάν, το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου η μέση μέγιστη θερμοκρασία είναι 35 βαθμοί, η μέση ελάχιστη θερμοκρασία 27 βαθμοί και το μέσο ύψος βροχής ανέρχεται στα 350 χιλιοστά. Με αυτά τα δεδομένα, ο δείκτης δυσφορίας είναι εξαιρετικά υψηλός για περίοδο πολλών ημερών με αποτέλεσμα, εκτός των άλλων, τη δημιουργία πολύ ευνοϊκών συνθηκών για την εξάπλωση των επιδημιών και τον πολλαπλασιασμό των εντόμων. Σημειώνεται ότι με τον όρο Παντζάμπ, που προέρχεται από την ελληνική λέξη Πενταποταμία, είναι γνωστή η ιστορική γεωγραφική περιοχή των πέντε παραποτάμων του Ινδού (Υδάσπης, Ακεσίνης, Υδραώτης, Ζάραδρος και Ύφασης), η οποία το 1947 μοιράστηκε μεταξύ του Πακιστάν και της Ινδίας.

 

Αν ο Αλέξανδρος επιχειρούσε τη συνέχιση της προς ανατολάς πορείας του, μία επιλογή θα ήταν να περάσει μέσα από την έρημο Θαρ, που χωρίζει την Πενταποταμία από τις ανατολικές περιοχές των Ινδιών. Γράφει ο Ντρόιζεν για τη συγκεκριμένη έρημο: «Δίχως δένδρο, χόρτο, νερό άλλο απ’ το στάσιμο πηγαδιών στενών και βαθιών ως 100 μέτρα, μ’ ανυπόφορους αμμοστρόβιλους και σκόνη φλογερή στην αποπνιχτική ατμόσφαιρα, και τις ακόμα πιο επικίνδυνες εκείνες απότομες εναλλαγές διαρκώς από τρομερό καύσωνα τη μέρα σε παγερό κρύο τη νύχτα, έτσι που μ’ όλα τούτα η άθλια έρημος αυτή ν’ αποτελεί ανυπέρβλητο φράγμα μπρος στη χώρα του Γάγγη». Αν αναλογιστούμε τα δεινά που ο Αλέξανδρος με τους στρατιώτες του υπέστησαν αργότερα διασχίζοντας την μικρότερης έκτασης έρημο της Γεδρωσίας, βγάζουμε το συμπέρασμα ότι δεν θα είχε αίσιο τέλος η προς το Γάγγη πορεία του Αλέξανδρου μέσα από την έρημο Θαρ. Η άλλη επιλογή των Μακεδόνων ήταν να κινηθούν προς ανατολάς ακολουθώντας βορειότερη πορεία, σύρριζα της οροσειράς των Ιμαλαΐων. Όμως, κάνοντας αυτή τη διαδρομή θα αντιμετώπιζαν σημαντικά προβλήματα από τα εξαιρετικά μεγάλα ύψη βροχής που σημειώνονται εκεί την εποχή των θερινών μουσώνων. Βλέποντας το αδιέξοδο, ο Αλέξανδρος με βαριά καρδιά έκανε πίσω.

Στη μεγαλειώδη προς ανατολάς εκστρατεία του ο Αλέξανδρος δεν ηττήθηκε από κανέναν αντίπαλο στρατό. Οι μόνοι που νίκησαν τον Μακεδόνα ηγέτη ήταν οι μουσώνες. Σημειώνεται στο σημείο αυτό ότι στη νότια Ασία οι θερινοί μουσώνες είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια μεγάλης κλίμακας θαλάσσια αύρα, όπως είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια μεγάλης κλίμακας απόγεια αύρα οι χειμερινοί μουσώνες. Στην κλιματική μηχανή του πλανήτη μας οι μουσώνες είναι ένας γιγάντιος ιμάντας μεταφοράς ενέργειας που αλλάζει φορά περιστροφής δύο φορές το χρόνο και επηρεάζει σημαντικά τον καιρό και το κλίμα όχι μόνο της νότιας Ασίας, αλλά και περιοχών που βρίσκονται πολύ πιο μακριά από αυτή.  Ακόμα και τα δικά μας τα μελτέμια οφείλονται κατά κύριο λόγο στους θερινούς μουσώνες των Ινδιών.

Καλό μήνα, φίλοι μου