Αστρομετεωρολογία

Ο γαλαξίας της Ανδρομέδας (Μ31). Η μεγάλη φωτογραφία είναι του Γιώργου Τομπουλίδη και η μικρή φωτογραφία είναι του Νίκου Τσάκαλου από το https://astronomia.gr

Η πρόγνωση του καιρού αποτελούσε από πολύ παλαιά δύσκολο πρόβλημα για τον άνθρωπο και οι πρώτοι που προσπάθησαν να δώσουν λύση ήταν οι αστρολόγοι και οι φιλόσοφοι. Οι Κινέζοι, οι Ινδοί, οι Τάρταροι, οι Εβραίοι, οι Αιγύπτιοι, οι Χαλδαίοι, οι Έλληνες και γενικότερα οι γεωργικοί, οι βουκολικοί και οι ναυτικοί λαοί παρατηρούσαν συστηματικά τον ουρανό και έβγαζαν συμπεράσματα τόσο για τις εναλλαγές των εποχών όσο και για την εξέλιξη του καιρού σε καθημερινή βάση που έπαιζε καθοριστικό ρόλο στη ζωή τους. 


Ο προσδιορισμός των εποχών του έτους για τον προγραμματισμό των βασικών γεωργικών εργασιών ήταν απόλυτα αναγκαίος και ο άνθρωπος της μακρινής εκείνης εποχής δεν άργησε να ανακαλύψει τη στενή σχέση των χρονικών περιόδων της σποράς και του θερισμού με τις θέσεις στον ουρανό βασικών πλανητών, άστρων ή αστερισμών, όπως ο Σείριος, οι Πλειάδες (Πούλια), ο Αρκτούρος, ο Ωρίων κ.λπ . Το επόμενο βήμα του ανθρώπου της πρώιμης αρχαιότητας ήταν η συσχέτιση του καιρού με τις ζωδιακές μεταβολές και τους χρόνους ανατολής και δύσης των άστρων στον ουρανό, η οποία οδήγησε στη δημιουργία της αστρομετεωρολογίας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αστρομετεωρολογικής πρόγνωσης είναι η πρόγνωση που συνδέει την εμφάνιση των πολύ υψηλών θερμοκρασιών της θερινής περιόδου με την ανατολή του Σείριου, του πιο λαμπρού άστρου του ουρανού μετά τον Ήλιο, που ανήκει στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός. Επειδή το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουλίου η πρωινή ανατολή του Σείριου σχεδόν συμπίπτει χρονικά με την ανατολή του Ηλίου, οι αρχαίοι Έλληνες κυρίως της πρώιμης περιόδου πίστευαν ότι η κοινή δράση των δύο άστρων ήταν αυτή που πολύ συχνά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο προκαλούσε καύσωνες. Από τον όρο  κυνάδες ημέρες (dog days), που χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοί μας για τις δέκα τελευταίες μέρες του Ιουλίου, προήλθε ο όρος κυνικά καύματα, ο οποίος χρησιμοποιείται γενικότερα για τους καύσωνες του καλοκαιριού.

Οι ιστορικοί έχουν καταγράψει μία σημαντική διαφορά στον τρόπο με τον οποίο έβλεπαν την αστρομετεωρολογία οι Χαλδαίοι και οι Έλληνες. Οι πρώτοι πίστευαν ότι τη ζέστη, τους ανέμους, τις βροχές, και τα άλλα μετεωρολογικά φαινόμενα τα φέρνουν στη Γη τα άστρα, αλλά οι Έλληνες της κλασικής και κυρίως της ύστερης αρχαιότητας επέκριναν τη θέση των Χαλδαίων ότι οι αλλαγές των μετεωρολογικών στοιχείων γίνονταν σε σταθερές ημερομηνίες που καθορίζονταν από τις εμφανίσεις ή τις εξαφανίσεις των άστρων στον ουρανό. Αποκαλούσαν, μάλιστα, απαξιωτικά «Χαλδαίους» όσους  χρησιμοποιούσαν την αστρομετεωρολογία για την πρόβλεψη του καιρού με τον τρόπο που προαναφέρθηκε. Οι πρόγονοί μας έλεγαν ότι τα καιρικά φαινόμενα έρχονται άλλες φορές πριν την ανατολή του άστρου, άλλες φορές μετά από αυτή και ορισμένες φορές την ημέρα της ανατολής του άστρου. Η θέση αυτή ουσιαστικά άνοιξε το δρόμο για να γίνει κατανοητό ότι οι εμφανίσεις και οι εξαφανίσεις των άστρων στο ουράνιο θόλο δεν συνδέονται με τον καιρό στη Γη.