Παλιοί μεγάλοι χιονιάδες των Ιωαννίνων

Στις όχθες της Παμβώτιδας, 12-1-2017. Φωτ. Δημήτρης Νάκος

Σε μέρες γιορτινές αλλά και μέρες αχιονίας, κλεισούρας και φόβου για την εξέλιξη της πανδημίας είπα να μοιραστώ μαζί σας κάποιες παλιές διηγήσεις για τρομερούς χιονιάδες στην περιοχή των Ιωαννίνων, τότε που η χώρα μας και γενικότερα η Ευρώπη βίωνε τη Μικρή Εποχή των Παγετώνων. Τη μακρινή εκείνη εποχή το χιόνι σήμαινε αποκλεισμούς, πείνα και συχνά θάνατο, αλλά στις μέρες μας έχουμε περάσει στο άλλο άκρο. Έγινε ακριβοθώρητο και πέρα από τη χρησιμότητά του μας λείπει η ασύγκριτη ομορφιά του. Οι πληροφορίες για χιόνια τον 17^ο, τον 18^ο και εν πολλοίς τον 19^ο αιώνα απέχουν πολύ από το να θεωρούνται μετεωρολογικές παρατηρήσεις. Γραπτές μαρτυρίες είναι που με διάφορους τρόπους διασώθηκαν και αναμφίβολα ελέγχονται για την ακρίβειά τους. Όμως, εγώ τις βρίσκω γοητευτικές και ελπίζω να αρέσουν και σε σας.

Ο Μητροπολίτης Παραμυθιάς και Φιλιατών Αθηναγόρας μάς διασώζει την πληροφορία για μεγάλη βαρυχειμωνιά που συνέβη το χειμώνα του 1682 στην ηπειρωτική πρωτεύουσα. Η πληροφορία αυτή περιέχεται σε ένα γράμμα με ημερομηνία 22 Φεβρουαρίου 1682 που είχε στείλει ο Γιαννιώτης Μιχαήλ Γλυκής στο πατέρα του Νικόλαο Γλυκή που βρισκόταν στη Βενετία: «Λόγω της πολλής κακοχειμωνιάς που έγινε στα Γιάννενα και το χιόνι το πολύ που έριξε, έκλεισαν όλες οι στράτες και δεν μπορεί άνθρωπος να περάσει από πουθενά. Κανείς δεν θυμάται να έπεσε ποτέ τόσο πολύ χιόνι»¹. 

Ο φιλόλογος και συγγραφέας Δημήτριος Σάρρος (1870-1937) μάς μεταφέρει εντυπωσιακές πληροφορίες για την τρομερή βαρυχειμωνιά του 1683, με βάση διασωθέντα γραπτά του ιερομονάχου Διονυσίου: «Έγινε βαρυχειμωνιά. Κανένας δε θυμάται βαρύτερο και χειρότερο χειμώνα. Ψόφησαν πολλά ζώα, μικρά και μεγάλα. Το χιόνι άρχισε στις 7 Ιανουαρίου και συνεχίστηκε ως την 1^η Φεβρουαρίου. Το χιόνι στην περιοχή Ζαγορίου έφτασε στις 15 πιθαμές (σ.σ. 15χ18=270 εκατοστά) Ήταν όλα κλειστά μέχρι τις 8 Απριλίου. Ζώο δεν βγήκε έξω ούτε για να πιει νερό»².

Στην ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων ιδιαίτερα βαρύς ήταν και ο χειμώνας του 1808. Οι ερευνητές αναφέρουν τρεις διαφορετικές πηγές για το συγκεκριμένο γεγονός. Ο Δημήτριος Σάρρος μάς μεταφέρει ενθύμηση που έγραψε κάποιος Παπαγιάννης από την περιοχή των Μαρμάρων: «Από τις 30 Ιανουαρίου και όλον τον Φεβρουάριο έκαμε το πολύ το χιόνι»². Μαρτυρίες για τον χειμώνα εκείνον βρέθηκαν και σε παράφυλλο Ευαγγελίου στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία της Ζίτσας: «Ήταν ένας χειμώνας σφοδρός, ώστε πάγωσαν οι πόρτες και κρουστάλιασαν οι τοίχοι. Πέθαναν πολλοί άνθρωποι και χάθηκε το βιος του κόσμου»³.

Ο Μητροπολίτης Παραμυθιάς Αθηναγόρας γράφει για το 1808: «Στις 7 Φεβρουαρίου, ημέρα Τρίτη και ώρα 3 το μεσημέρι έγινε μέγα θαύμα. Άρχισε μια χιονοθύελλα και το ύψος του χιονιού έφθασε τις 21 και σε ορισμένες περιοχές τις 50 πιθαμές. Χάθηκαν τα ζώα του κόσμου και πολλοί άνθρωποι. Κράτησε τρεις μέρες κι όλος ο μήνας και ο Μάρτης έτσι πέρασαν. Την Πασχαλιά είχε χιόνι και δεν βρίσκονταν αρνιά να φάει ο κόσμος»¹.

Το 1869, πέρα από το γεγονός ότι πάγωσε η λίμνη, έπεσε και πολύ χιόνι. Σχετική αναφορά για εκείνον το χιονιά κάνει και ο ποιητής Κώστας Κρυστάλλης: «Το Γενάρη μήνα έπεσε το χιόνι μέσα στα Γιάννινα μια πήχη (σ.σ. 64 εκατοστά). Από το κρύο δεν μπορούσαν να δουλέψουν ο κόσμος. Το παζάρι κλείστηκε όλο»⁴.

Στο πρώτο μισό του 20^ου αιώνα παρατηρήθηκαν αρκετές βαρυχειμωνιές στα Γιάννενα με μεγάλα ύψη χιονιού στην πόλη. Οι χιονοπτώσεις συχνά κρατούσαν αρκετές ημέρες και βασικά σημειώνονταν από τα τέλη Δεκεμβρίου ως τις αρχές Μαρτίου. Σπάνια περίπτωση αποτελεί η χιονόπτωση του Νοεμβρίου του 1921 που το ύψος χιονιού στην πόλη έφθασε τα 25 εκατοστά. Τη μεταπολεμική περίοδο ένας από τους μήνες με τους περισσότερους και ισχυρότερους χιονιάδες στη πόλη των Ιωαννίνων ήταν ο Ιανουάριος του 1968.

Καλή Πρωτοχρονιά και Καλή Χρονιά με υγεία και χιόνια πολλά!

 

Παραπομπές:

¹Ἀθηναγόρας, Μητροπολίτης Παραμυθίας και Φιλιατών, «Νέος Κουβαράς. Ήτοι χρονικὰ σημειώματα αναφερόμενα εις την πόλιν ιδίᾳ των Ιωαννίνων, εις μονὰς αυτής και τας επαρχίας αυτής», Ἠπειρωτικὰ Χρονικά 4, 1929.

²Δημήτριος Σάρρος, Ηπειρωτικαί ενθυμήσεις ή χρονικά σημειώματα και επιγραφαί, Ηπειρωτικά Χρονικά τ. ΙΒ', Ιωάννινα 1937.

³Θεόδωρος Δ. Κοσμάς, Ενθυμήσεις και Σημειώματα στα Λειτουργικά Βιβλία της Ζίτσας, Ανάτυπα Δωδώνης 2006.

⁴Κώστας Κρυστάλλης, Ηπειρωτικαί Αναμνήσεις, Το Σημειωματάρι του Γεροκαλαμένιου. Έκδοση  Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη 2012.