Χριστούγεννα του 1822 στο Μεσολόγγι

Η πολιορκία του Μεσολογγίου (1822)
του A.M.de Neuville

Μετά την καταστροφική για τους Έλληνες επαναστάτες μάχη του Πέτα (4 Ιουλίου 1822), οι Ομέρ Βρυώνης και Κιουταχής, επικεφαλής 11.000 ανδρών, έφθασαν στο Μεσολόγγι, το οποίο απέκλεισαν από ξηράς στις 25 Οκτωβρίου. Ο Γιουσούφ Πασάς με τον στόλο του συμπλήρωνε τον αποκλεισμό της πόλης από τη θάλασσα. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και ο Μάρκος Μπότσαρης με τα λείψανα του εκστρατευτικού σώματος του Πέτα ανέλαβαν την υπεράσπιση του Μεσολογγίου, το οποίο ήταν ευπρόσβλητο από ξηράς. Προστατευόταν μόνο από ένα χαμηλό περιτείχισμα που είχε κατασκευασθεί στις αρχές της Επανάστασης. Η δύναμη των Ελλήνων πολεμιστών δεν υπερέβαινε τους 400 άνδρες.

Στο στρατόπεδο των πολιορκητών υπήρχε διχογνωμία για το σχέδιο ενεργειών. Ο Κιουταχής και ο Γιουσούφ υποστήριζαν την άμεση κατάληψη του Μεσολογγίου με έφοδο. Ο Ομέρ Βρυώνης ήταν της γνώμης να το καταλάβουν δια συμβιβασμού, προκειμένου να διατηρηθεί η πόλη αλώβητη για τις ανάγκες του στρατού τους μετά την ερήμωση της Αιτωλοακαρνανίας. Τελικά, επικράτησε η γνώμη του Ομέρ Βρυώνη. Οι πολιορκούμενοι εξέλαβαν ως θείο δώρο την εξέλιξη αυτή. Άρχισαν ατέρμονες συζητήσεις για συμβιβασμό, αναμένοντας τη βοήθεια που είχαν ζητήσει από την Πελοπόννησο και τα νησιά. Πράγματι, στα μέσα Νοεμβρίου, στολίσκος από 11 πλοία υπό τον Ανδρέα Μιαούλη διέσπασε τον θαλάσσιο αποκλεισμό του Μεσολογγίου και αποβίβασε στην πόλη πάνω από 1.000 άνδρες υπό τους Πελοποννήσιους ηγέτες Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, Ανδρέα Ζαΐμη και Κανέλλο Δεληγιάννη.  Παράλληλα, προμήθευσε με τροφές και πολεμοφόδια τους υπερασπιστές του, οι οποίοι μετά από αυτό διαμήνυσαν στους Πασάδες: «Αν θέλετε τον τόπον μας, ελάτε να τον πάρετε».¹

Η κατάσταση στο στρατόπεδο των πολιορκητών δεν ήταν καλή. Οι Οθωμανοί μέσα στη λάσπη υπέφεραν από ελώδη πυρετό και έλλειψη τροφίμων και ζούσαν συνεχώς με το φόβο περικύκλωσής τους από τους οπλαρχηγούς της Αιτωλοακαρνανίας.  Γράφει ο  Σπυρίδων Τρικούπης: «Ο χειμώνας επροχώρει και εστενοχώρει τους εχθρούς· αι τροφαί εσπάνιζαν εν τω στρατοπέδω· βροχαί συνεχείς και ραγδαίαι έπιπταν· πυρετοί κακοήθεις ανεφύοντο».² Αναφορά για τις κακές καιρικές συνθήκες που επικράτησαν τον Δεκέμβριο του 1822 στην περιοχή του Μεσολογγίου υπάρχει και στην επιστολή που έστειλαν στο χιλίαρχο Γιαννάκη Ράγκο στις 15 Δεκεμβρίου 1822 οι πολιορκημένοι στο Μεσολόγγι Έλληνες ηγέτες.³ Όμως, για το θέμα αυτό περισσότερες πληροφορίες αντλούμε από το ημερολόγιο του Ιταλού φιλέλληνα συνταγματάρχη Μπρεντζέρι, ο οποίος, αφού σώθηκε στη μάχη του Πέτα, ακολούθησε τον Μαυροκορδάτο στο Μεσολόγγι. Λέει λοιπόν ο αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων της Α' Πολιορκίας του Μεσολογγίου: «Κάθε νύκτα (οι Τούρκοι) ενεργούσαν επιθέσεις, αλλά πάντοτε αποκρούονταν. Ο εχθρός είχε και 2.000 ιππείς, αλλά καθόλου ζωοτροφές. Συχνά τα άλογα έφθαναν κάτω από τα τείχη, όπου υπήρχε πολύ χορτάρι και εμείς διασκεδάζαμε πυροβολώντας τα. Και επειδή σκοτώσαμε μερικές εκατοντάδες, η αποσύνθεση των πτωμάτων είχε δηλητηριάσει την ατμόσφαιρα και δημιουργούσε κινδύνους. Η ζωή μας ήταν σκληρή. Περνούσαμε όλη τη νύκτα στα τείχη κάτω από τη βροχή (...) Η λάσπη έφθανε ως το γόνα, τα παραπήγματα και οι τέντες παρασύρονταν από τις πλημμύρες».⁴

Μπροστά στα αδιέξοδα οι Τούρκοι Πασάδες αποφάσισαν έφοδο, αφού είχε χαθεί γι’ αυτούς πολύτιμος χρόνος με τις παρελκυστικές διαπραγματεύσεις των Ελλήνων. Η επίθεση προγραμματίστηκε για τη νύχτα της 24^ης προς την 25^η Δεκεμβρίου, με την ελπίδα ότι οι μαχητές θα εγκατέλειπαν τους προμαχώνες και θα πήγαιναν στις εκκλησιές για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία των Χριστουγέννων. Όμως, το σχέδιο της επίθεσης είχε διαρρεύσει στους μαχητές του Μεσολογγίου από τον ελληνικής καταγωγής γραμματικό του Ομέρ Βρυώνη Γιάννη Γούναρη και η φρουρά παρέμεινε στις θέσεις της πανέτοιμη για την επίθεση. Για την τελική επίθεση των Τουρκαλβανών εναντίον του Μεσολογγίου λέει μεταξύ των άλλων ο Μπρεντζέρι: «Οι Αλβανοί, που έπρεπε να αναρριχηθούν στα τείχη, ήταν ελαφρά αρματωμένοι με σπαθιά και πιστόλες. Κάθε στρατιώτης κουβαλούσε ένα δεμάτι ξύλα και άλλα υλικά και τα έριχνε στην πλημμυρισμένη από τις βροχές τάφρο για να γεμίσει και να δημιουργηθεί πέρασμα (…) Άρχισε μάχη σώμα με σώμα. Οι Αλβανοί αντιμετώπιζαν μεγάλες δυσκολίες. Εξαιτίας της βροχής δεν έβρισκαν σταθερό σημείο να πατήσουν και έτσι, ύστερα από ανώφελες προσπάθειες, αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τον αγώνα. Μόλις τους απωθήσαμε προς την τάφρο, αρχίσαμε καταστροφικά πυρά. Μεγάλος αριθμός Αλβανών σκοτώθηκε, καθώς προσπαθούσε να περάσει στην αντικρινή πλευρά της τάφρου».

Η προσπάθεια κατάληψης του Μεσολογγίου από τους Τουρκαλβανούς απέτυχε οικτρά και σε αυτό συνετέλεσε και ο καιρός. Απογοητευμένοι, εξαθλιωμένοι από την πείνα και τις κακουχίες και φοβούμενοι ενδεχόμενη επίθεση εναντίον τους από τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, οι νικητές του Πέτα έλυσαν την πολιορκία και στις 31 Δεκεμβρίου πήραν το δρόμο για το Βραχώρι (Αγρίνιο). Εκεί, τους περίμεναν άλλα δεινά, στα οποία είχε βάλει το χέρι του και πάλι ο καιρός.

 

^{ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ}

¹ Σπυρίδωνος Τρικούπη, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, 1861. Έκδοσις Δευτέρα, Λονδίνο.  Τόμος Β', Κεφ. Μ΄, σ. 348.

² Σπυρίδωνος Τρικούπη, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, 1861. Έκδοσις Δευτέρα, Λονδίνο.  Τόμος Β', Κεφ. Μ΄, σ. 350.

³ Διονυσίου Κόκκινου, Η Ελληνική Επανάστασις,  ^«Η από 15 Δεκεμβρίου 1822 επιστολή των πολιορκημένων στο Μεσολόγγι Ελλήνων ηγετών προς τον χιλίαρχον Γιαννάκην Ράγκον», τ.3, σ.179.

⁴ Brengeri, Adventures of a Foreigner in Greece, 1826. London Magazine.