Το χαλάζι, ο Σενέκας και οι Κλεωνές

  Διαβάζω στην ημερήσια οικονομική εφημερίδα ΕΞΠΡΕΣ: «Έντονη βροχόπτωση και ισχυρή χαλαζόπτωση, έπληξε το 'Αργος και την ευρύτερη περιοχή, καθώς και την περιοχή της Νεμέας, σήμερα το πρωί (27/4), προκαλώντας ζημιές σε καλλιέργειες στον αργείτικο κάμπο. Ήταν τέτοια η ένταση της χαλαζόπτωσης, που μέσα σε περίπου μισή ώρα, το χαλάζι μεγέθους αμυγδάλου, προκάλεσε μεγάλες ζημιές στην περιφέρεια των χωριών του αργείτικου κάμπου, Κόκλα, Κεφαλάρι, Ελληνικό, Ίναχος και Σκαφιδάκι, καθώς και στην περιοχή της Νεμέας, την Αρχαία Νεμέα και τις Αρχαίες Κλεωνές».

    Το χαλάζι, που μεταξύ των άλλων περιοχών έπληξε και τις Αρχαίες Κλεωνές, μου θύμισε μια πολλή παλιά ιστορία που αναφέρεται στα Φυσικά Ζητήματα του Σενέκα. 

Ο Ρωμαίος φιλόσοφος στη συγκεκριμένη πραγματεία του, την οποία έγραψε έχοντας ως πρότυπο τα Μετεωρολογικά του Αριστοτέλη, λέει απευθυνόμενος στο φίλο του Λουκίλιο: «Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι  ειδικοί στο να παρατηρούν τα σύννεφα και να προβλέπουν πότε θα πέσει χαλάζι. Αυτό το καταφέρνουν με την εμπειρία που απέκτησαν σημειώνοντας το χρώμα των νεφών και συγκρίνοντάς το με το χρώμα που είχαν τα νέφη τα οποία είχαν δώσει χαλάζι σε προηγούμενες περιπτώσεις. Φαίνεται απίστευτο ότι στις Κλεωνές υπήρχαν χαλαζοφύλακες διορισμένοι από την πόλη με καθήκον να παρατηρούν τον ουρανό μήπως εμφανιστούν νέφη που μπορούν να φέρουν χαλάζι» και συνεχίζει ειρωνικά: «Όταν έβλεπαν σημάδια ότι το χαλάζι ήταν κοντά, τι νομίζεις ότι γινόταν; Οι άνθρωποι αυτοί έτρεχαν να πάρουν παλτά ή μανδύες (να σκεπάσουν τα δένδρα και τα φυτά); Όχι, έσπευδαν να κάνουν θυσίες, άλλος ένα αρνί, άλλος ένα κοτόπουλο. Αμέσως, τα νέφη αυτά, μετά από τη μικρή γεύση του αίματος που έπαιρναν, αποτραβιούνταν προς άλλη κατεύθυνση (…) Οι Κλεωνές ήταν αυστηρές στη συμφωνία που έκαναν με τους χαλαζοφύλακες που ήταν επιφορτισμένοι με την παρακολούθηση των καταιγιδοφόρων νεφών, αν συνέβαινε να χτυπηθούν από το χαλάζι οι αμπελώνες ή να χαθεί η σοδειά λόγω αμέλειάς τους» (Seneca, Naturales Quaestiones, Book IV, 181-182).

     Στις μέρες μας, το ρόλο των χαλαζοφυλάκων παίζουν τα ραντάρ καιρού και για την καταστολή του χαλαζιού γίνονται επιχειρήσεις σποράς των καταιγιδοφόρων νεφών με χημικές ουσίες, όπως είναι ο ιωδιούχος άργυρος. Στη χώρα μας οι πρώτες αντιχαλαζικές εφαρμογές έγιναν το 1981 σε δύο περιοχές της βόρειας Ελλάδας με πρωτοβουλία του Οργανισμού Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΕΛ.Γ.Α.), αλλά η ιστορία της χαλαζικής προστασίας ξεκίνησε ουσιαστικά το 1984 με την εφαρμογή του Εθνικού Προγράμματος Χαλαζικής Προστασίας (ΕΠΧΠ). Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του ΕΠΧΠ, η οποία έγινε με βάση τις αντικειμενικές μετρήσεις του δικτύου των χαλαζομέτρων και τα οικονομικά δεδομένα ήταν θετικά (Καρακώστας, 2002). Ωστόσο, αρκετοί  είναι εκείνοι που θεωρούν ότι η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων είναι δύσκολη και ότι η αποτελεσματικότητα της μεθόδου παραμένει αμφιλεγόμενη (ΚΑΙΡΟΣ, Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ, τόμος ΙΙΙ «Ο έλεγχος»).

  Σήμερα, δεν κάνουμε θυσίες για την αποτροπή της χαλαζόπτωσης, αλλά επιχειρούμε να καταστείλουμε το χαλάζι με επιστημονικές μεθόδους. Τα αποτελέσματα δεν είναι αυτά που θα θέλαμε, αλλά είναι τα πρώτα βήματα μιας εξαιρετικά δύσκολης προσπάθειας. Δεν ξέρω αν κάποτε μπορέσουμε να τα καταφέρουμε καλύτερα. Μέχρι τότε το χαλάζι θα συνεχίσει να καταστρέφει σοδειές, θυμίζοντάς μας πόσο ευάλωτοι είμαστε στα έντονα καιρικά φαινόμενα. Ευτυχώς που υπάρχουν και οι αποζημιώσεις. Δεν είναι μακριά η εποχή που οι καταστροφές της σοδειάς από το χαλάζι, τις πλημμύρες, την ξηρασία  και τις ασθένειες των φυτών οδηγούσαν στην πείνα και το θάνατο χιλιάδες ανθρώπους.