Σχολιάζοντας τα καιρικά καμώματα του Μάρτη, ένα φίλος έγραψε τις προάλλες στο snowreport forum: «Η φύση μπορεί να θεωρεί τον Μάρτιο μήνα πασπαρτού, να ανήκει μια στην άνοιξη και μια στον χειμώνα». Διαβάζοντας αυτή τη φράση, αναρωτήθηκα αν η φύση σε επίπεδο μηνών ή εποχών είναι πραγματικά ελεύθερη να κάνει ότι θέλει ή είναι υποχρεωμένη να πειθαρχεί στους νόμους που η ίδια έφτιαξε. Για να βρούμε μια πειστική απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, πρέπει να δούμε τα βασικά δεδομένα. Καταρχάς, όλα ξεκινούν από τον Ήλιο, το «ηγεμονικόν αίτιον» κατά Αριστοτέλη ή τον «μπαμπά του καιρού» κατά Ζιακόπουλο (συγχωρέστε μου την ύβρη). Όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι «…τα ποσά της ηλιακής ακτινοβολίας (ενέργειας) που φθάνουν στη Γη εξαρτώνται από την απόσταση του Ηλίου από τη Γη και από τις περιοδικές ταλαντώσεις της τροχιάς της Γης γύρω από τον Ήλιο. Σε ετήσια βάση, ο καιρός στα μέσα πλάτη παρουσιάζει μεγάλες διαφορές λόγω της περιστροφής της Γης γύρω από τον Ήλιο και του γεγονότος ότι ο άξονας της περιστροφής της γύρω από τον εαυτό της δεν είναι κάθετος στο επίπεδο της περιστροφής της γύρω από τον Ήλιο. Οι συνθήκες αυτές δημιουργούν τις εποχές…» (ΚΑΙΡΟΣ, Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ, τόμος ΙΙ «η πρόγνωση»). Επομένως, αν παραβλέψουμε τις ηλιακές εξάρσεις, τα ποσά της ενέργειας που φθάνουν στον πλανήτη μας από τον Ήλιο κάθε μέρα, μήνα ή εποχή του έτους είναι δεδομένα και δεν αλλάζουν από χρόνο σε χρόνο.
Οι παρουσιαζόμενες μεταβολές του καιρού σε επίπεδο μηνών ή εποχών δεν οφείλονται σε αλλαγές των ποσών της ενέργειας που έρχονται από τον Ήλιο. Είναι αποτέλεσμα των συνθηκών που έχουν διαμορφωθεί τον προηγούμενο μήνα ή την προηγούμενη εποχή στην επιφάνεια του πλανήτη και κυρίως της έκτασης της χιονοκάλυψης-παγοκάλυψης και της θερμοκρασίας (ξηράς και ωκεανών) που επηρεάζουν τα βαρομετρικά συστήματα και κατ’ επέκταση τον καιρό. Ο χρόνος που χρειάζεται η φύση για να ξεπεράσει το παρελθόν και να ανταποκριθεί πλήρως στα νέα ενεργειακά δεδομένα είναι κάθε φορά διαφορετικός. Έτσι εξηγούνται οι όψιμοι χειμώνες, οι πρώιμες ανοίξεις, τα γαϊδουροκαλόκαιρα κ.λπ. Προσωπικά βρίσκω συναρπαστικό αυτό το παιχνίδι του καιρού, αν και πολλές φορές προκαλεί προβλήματα. Ανησυχώ, πάντως, αν με την πάροδο των ετών οι αλλαγές πάρουν μονιμότερο χαρακτήρα.
Δύο είναι τα βασικά συμπεράσματα από όσα εκτέθηκαν πιο πάνω. Το ένα είναι ότι οι εποχικές μεταβολές του καιρού δεν είναι χαοτικές, αλλά κινούνται μέσα σε πλαίσια που καθορίζονται κυρίως από τα σταθερά ποσά της ηλιακής ενέργειας που φθάνουν στον πλανήτη. Για παράδειγμα, χωρίς αλλαγές στον Ήλιο ή τα τροχιακά της Γης (θα πρόσθετα και τη συγκέντρωση των θερμοκηπικών αερίων στην ατμόσφαιρα, αλλά θα πείτε πάλι ότι, είχες δεν είχες, έφερες το θέμα στην κλιματική αλλαγή) είναι απίθανο την άνοιξη η θερμοκρασία στην περιοχή μας να πέσει κάτω από τους μείον 30 βαθμούς ή να ξεπεράσει τους 45 βαθμούς. Με την έννοια αυτή, οι χρόνο με το χρόνο εποχικές μεταβολές του καιρού θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ημι-χαοτικές. Το δεύτερο συμπέρασμα έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι διαμορφούμενες στο οριακό ατμοσφαιρικό στρώμα συνθήκες είναι ικανές να επηρεάζουν σημαντικά τον καιρό και με την έννοια αυτή τη διάρκεια των εποχών. Στην περίπτωση αυτή το κλιματικό σύστημα της Γης φαίνεται να λειτουργεί σαν ένα κλειστό σύστημα, εξαιρετικά ευαίσθητο στις επιφανειακές συνθήκες παγοκάλυψης-χιονοκάλυψης και θερμοκρασίας. Ο κίνδυνος εδώ βρίσκεται στις αναδράσεις, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
18 Μαρτίου 2014
